Terapia mowy

W mowie dzieci z autyzmem można zauważyć następujące nieprawidłowości:

• Opóźnienie lub  niewykształcenie mowy
• Echolalia
• Niewłaściwa artykulacja
• Budowa zdań uboga gramatycznie
• Mowa niekomunikatywna
• Mała ilość pytań
• Upośledzenie nawiązywania i podtrzymywania rozmowy
• Brak reakcji na pytania i polecenia
• Brak gestów wspomagających mówienie

Rodzaj i nasilenie tych zaburzeń w każdym przypadku autystycznego dziecka kształtuje się inaczej, a ich występowanie uzależnione jest od ograniczeń w innych sferach. Ograniczenia w sferze komunikacji powodują, że osoby z autyzmem mają niewłaściwe interakcje z otoczeniem społecznym lub całkowitą izolację. Komunikowanie się z otoczeniem w sposób werbalny lub pozawerbalny jest sprawą priorytetową.

Przed rozpoczęciem pracy logopedycznej w sferze komunikacji musimy określić, czy dziecko znajduje się na przedwerbalnym poziomie komunikowania się, czy przejawia zdolności wykorzystywania słów do komunikacji, czy też jest w stanie  budować kilkuwyrazową wypowiedź.

W przypadku dzieci znajdujących się na przedwerbalnym poziomie, które przejawiają bardzo niski stopień zdolności komunikacyjnych tj. nie mówią sylab i prostych słów, nie wykonują w sposób znaczący gestów, jak wyciągnięcie ręki po zabawkę czy jedzenie czy chęć przytulenia się poprzez podniesienie obu rąk do góry, naukę komunikacji rozpoczynamy od gestów i słów poprzez proste zabawy zaaranżowane tak, aby zachęcić dziecko do ukierunkowania uwagi na atrakcyjne, pożądane przedmioty oraz ulubione aktywności.

Przed przystąpieniem do pracy  powinniśmy określić stopień świadomego tzn. ukierunkowanego i wywołującego określone reakcje osób trzecich porozumiewania się przez dziecko. Obserwujemy dziecko pod kątem, czy i w jaki sposób potrafi ono prosić, dziękować lub skomentować pewne proste sytuacje. Może to się odbywać w czasie zabawy, w ciągu dnia lub przez specjalnie zaaranżowane sytuacje, mające na celu wywołanie porozumiewania się poprzez gestykulację, wydawanie dźwięków lub słowa. Do zabaw i aranżowanych sytuacji sprzyjających komunikacji możemy zaliczyć:

• gry i zabawy wymagające zmiany ról, np. toczenie piłki, popychanie autka
• zabawy w chowanego, a-ku-ku
• umieszczenie ulubionej zabawki na wysokiej półce
• umieszczanie smakołyków w zamkniętym przeźroczystym pudełku

Ważne jest, aby nadawać znaczenie wydawanym przez dziecko dźwiękom w trakcie swobodnej wokalizacji. Jeżeli zauważyliśmy, że dziecko lubi bańki mydlane to możemy wykorzystać tę sytuację do uczenia naśladowania i używania głosek, sylab, słów, zdań (w zależności od poziomu rozwoju dziecka), np. „ba-bańki”, „chcę bańki”, „proszę puść bańki” itp., gdzie robienie baniek będzie nagrodą za próby nadania komunikatu werbalnego. Dziecko, które nie mówi możemy uczyć w tej sytuacji rozumienia komunikatu „chcesz bańki?” i odpowiedzi gestem „tak” lub wskazywania przedmiotu na pytanie „co chcesz?”, dziecko po wskazaniu przedmiotu otrzymuje go.

Dzieci, które wykazują się zdolnościami w posługiwaniu się słowami przy komunikowaniu się, najważniejszym celem jest dalszy rozwój tych umiejętności oraz nauka spontanicznego posługiwania się mową.  Dzieci autystyczne szybko uzależniają się od naszych pytań i podpowiedzi, a celem naszym jest uzyskanie u nich niezależności komunikacyjnej polegającej na samodzielnym wyrażaniu swoich potrzeb, a nie tylko na sztywno wyuczone w sytuacji zadaniowej pytania.

Jeżeli dziecko z autyzmem potrafi budować kilkuwyrazową wypowiedź, wówczas należy skupić się na:

• wzbogaceniu jego słownika (biernego i czynnego),
• konstruowaniu wypowiedzi poprawnych pod względem gramatycznym
• odpowiedniej modulacji i intonacji głosu
• zadawaniu pytań
• nauce prostych konwersacji.

Poziom umiejętności językowych dzieci z autyzmem uzależniony jest od poziomu funkcjonowania poznawczego, dlatego też, powinniśmy systematycznie oceniać stopień zdobytych zdolności komunikacyjnych i zakładać kolejne cele, jednocześnie mając świadomość, że nie wszystkie dzieci będą porozumiewały się werbalnie. Dla nich wprowadza się alternatywne sposoby komunikacji, np. gesty, podpisy, obrazki.