Zmysły

Osoby z autyzmem zupełne inaczej odbierają świat – bodźce docierające do mózgu są analizowane wybiórczo. Niektóre kanały zmysłowe (słuch, wzrok) mogą dominować i uniemożliwiać „dostrojenie się” w ważnych momentach np.: dziecko nie słyszy wołania rodziców, polecenia nauczyciela.

Inne przejawy zakłóceń w zakresie odbioru wrażeń zmysłowych, które mogą (lecz nie muszą) wystąpić w całościowych zaburzeniach rozwojowych, takich jak autyzm i Zespół Aspergera, to:

• niewrażliwość na ból, chłód, nieodczuwalnie głodu – stąd możliwe liczne urazy, wychłodzenie, niedożywienie;
• nadwrażliwośc w obrębie twarzy i jamy ustnej – może powodować niechęć do przyjmowania pokarmów, nieakceptowanie pewnych smaków, potraw,  konsystencji, np.: zup, jogurtów, keczupu, a także niechęć do zabiegów higienicznych w tej okolicy;
• odmienna wrażliwość na dotyk – delikatny gest, jak głaskanie, przytulnie może być odbierany jako nieprzyjemny, zetknięcie z tkaniną o pewnej fakturze może drażnić;
• wybiórcza nadwrażliwość, np.: na dźwięki – koncert, film w kinie, hałas na szkolnym korytarzu podczas przerwy, szelest, darcie kartki –mogą wydawać się groźne, uniemożliwiają skupienie się, czasami powodują atak histerii, paniki, zasłanianie rękoma uszu, trzepotanie rękami, kołysanie;
• nadwrażliwość na światło – stresująco może działać np.: światło lam jarzeniowych.

Zaburzenia w obrębie funkcjonowania wszystkich zmysłów mogą dotyczyć zarówno ich nadwrażliwości, jak i podwrażliwości; może także występować nadwrażliwość jednego zmysłu przy jednoczesnej podwrażliwośći innego. Wszystko to lub niektóre z tych objawów może uniemożliwiać dziecku z autyzmem skupienie uwagi. Otoczenie pełne bodźców, które dla zwykłego dziecka pozostają niezauważone, wydaje się wrogie i niebezpieczne, może powodować lęk i frustrację, a nawet prowadzić do zachowań agresywnych lub autoagresywnych.  Próbą uporządkowania tego świata i uczynienia go bardziej przewidywalnym jest dla dziecka podejmowanie działań rutynowych, np.: porządkowanie przedmiotów według określonej zasady.

Czytanie umysłu

Teoria umysłu to umiejętność rozpoznawania stanów umysłu innych ludzi: wiemy, co czują, czego pragną, co wiedzą. Pozawala to na to zachowanie się w różnych sytuacjach, współodczuwanie i współdziałanie z innymi. Dzięki teorii umysłu rozumiemy żarty, wiemy że gdy ktoś płacze, trzeba go pocieszyć, a także możemy się domyślić, że stajemy się celem ośmieszenia lub manipulacji. Dzieci z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi, niestety najczęściej tego nie potrafią. Powoduje to, że często po prostu nie wiedzą, jak się zachować. Są zdezorientowane. Przestraszone, lub zachowują się nieadekwatnie do sytuacji i dziwacznie, np.: są obojętne, gdy komuś przydarzy się coś złego, bez ogródek wypowiadają komentarze wobec innych osób, nie wiedząc, że mogą je tym urazić. Z powodu zaburzeń teorii umysłu dzieci z autyzmem nie rozumieją też, że rodzice mogą nie wiedzie, z jakiego powodu one płaczą. Wiąże się z tym także brak mowy niewerbalnej – dzieci cierpiące na autyzm nie pokazują, czego chcą.

Świat za szklaną ścianą

Cechą, którą najczęściej określa się autyzm, jest osłabienie kontaktu ze światem zewnętrznym. Izolacja, zamknięcie z „Swoim świecie” niemożność porozumienia, a nawet ucieczka od wszelkich prób kontaktu są największym problemem dziecka i najbliższych mu osób. Wiele dzieci z autyzmem  w mniejszym lub większym stopniu nawiązuje kontakt z najbliższymi. Osoby z Zespołem Aspergera porozumiewają się bez większych trudności, choć często ich wypowiedzi brzmią dziwnie i nieadekwatnie do sytuacji. Bardzo elokwentne komunikaty i nieumiejętność dostosowania języka do rówieśników powodują zwiększenie dystansu miedzy dzieckiem z ZA i jego grupą rówieśniczą.

Uczenie się

Wśród osób z autyzmem, są zarówno te, których poziom funkcji poznawczych mieści się w normie intelektualnej (a nawet ją przekracza), jak i te, którym towarzyszy upośledzenie umysłowe w różnym stopniu.

Pamiętajmy jednak o tym, że mózg jest niezwykle plastyczny – mimo uszkodzeń CUN nadal są możliwe uczenie się i rozwój.

Jest wiele czynników, które utrudniają dzieciom z autyzmem naukę, jak choćby fakt, że spontanicznie nie naśladują. Dużą przeszkodą jest problem ze skupieniem uwagi na tym, co ważne oraz dziwne zachowania i stymulacje. Z tego powodu wydaje się czasem, że dzieci te nie mają szans na podjęcie edukacji. TO NIEPRAWDA!

Odpowiednie metody nauczania i dostosowane otoczenie umożliwiają większości dzieci z autyzmem pójście do przedszkola, naukę w szkole. Dziecko z autyzmem, które nabywa nową umiejętność, odnosi wielki sukces i doświadcza satysfakcji!