Skala Ocen Autyzmu Dziecięcego (Childhood Autism Rating Scale- CARS)

Służy do oceny zachowania dzieci od urodzenia do 16 r.ż., jednakżeużyteczność  skali jest większa w przypadku dzieci powyżej 2 r.ż. Obejmuje 15 obszarów (m.in. relacje z ludźmi, naśladowanie, adaptację do zmiany i komunikację niewerbalną). Obserwator ocenia zachowanie dziecka na 4-stopniowej skali, określającej stopień ciężkości zaburzeń w danym obszarze. Informacje mogą pochodzić z bezpośredniej obserwacji, od rodziców albo innych osób dobrze znających dziecko. Wynik interpretowany jest w kategoriach: brak autyzmu, lekkie / umiarkowane lub znaczne natężenie autyzmu. Przydatność CARS jest największa, gdy używa się jej do oceny zachowania osób o umiarkowanym natężeniu autyzmu. Są ograniczone możliwości efektywnego wykorzystania CARS do analizy zachowań dzieci poniżej drugiego roku życia, starszych, które nie mówią,o wieku umysłowym poniżej 18 miesięcy (DiLavore, Lord, Rutter, 1995).

Childhood Autism Rating Scale C.A.R.S.
Instrukcja: Dla każdego elementu zakreśl numer, który najbardziej odpowiada opisowi zachowań twojego dziecka. By zaznaczyć, że zachowania dziecka plasują się pomiędzy dwoma opisami możesz użyć skali 1,5; 2,5 lub 3,5. Dla każdej kategorii oceń dziecko osobno.
 
I. Relacje międzyludzkie
1 Zachowanie dziecka jest odpowiednie do wieku. Można czasami zaobserwować nieśmiałość i kapryszenie jako reakcję na polecenie dotyczące zachowania. - reakcje te nie są na niepokojącym poziomie.
1,5

2 Reakcje lekko nieprawidłowe. Dziecko może unikać patrzenia dorosłemu w oczy, unikać dorosłego. Kaprysić, gdy jest zmuszane do kontaktu. Może być nadmiernie nieśmiałe, być mniej czułe niż zwykle lub też przytulać się do rodziców bardziej niż większość dzieci w tym wieku.
2.5

3 Umiarkowanie nieprawidłowe relacje. Czasami można zaobserwować izolowanie się ( wydaje się , że dziecko nie zauważa dorosłego). Potrzebne są częste i stanowcze zachowania mające na celu utrzymanie uwagi dziecka. Dziecko inicjuje minimalny kontakt wzrokowy.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowe relacje. Dziecko wydaje się całkowicie odizolowane lub nieświadome, co robi dorosły. Dziecko prawie wcale nie inicjuje kontaktów z dorosłym, nie reaguje. Działają tylko bardzo mocne i wytrwałe działania mające na celu uzyskanie uwagi dziecka.

II. Naśladownictwo/ imitowanie

1 Właściwe naśladowanie/ powtarzanie. Dziecko potrafi naśladować dźwięki, słowa i ruchy, które są porównywalne do poziomu umiejętności rówieśników.
1,5

2 Lekko niewłaściwe naśladownictwo. Dziecko naśladuje proste zachowania, takie jak klaskanie lub pojedyncze dźwięki. Czasami po nakłanianiu lub z lekkim opóźnieniem.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowe naśladownictwo. Dziecko czasami powtarza tylko część dźwięków, ruchów. Potrzebuje dużej pomocy ze strony dorosłego. Często naśladuje z dużym opóźnieniem.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowe naśladownictwo. Dziecko nie naśladuje słów, dźwięków i ruchów, lub robi to bardzo rzadko, mimo znacznej pomocy

III. Odpowiedź emocjonalna

1 Odpowiedź emocjonalna odpowiednia do wieku i sytuacji. Dziecko demonstruje odpowiednią reakcję za pomocą mimiki, postawy ciała i sposobu bycia.
1,5

2 Lekko nieprawidłowa reakcja. Dziecko czasami okazuje nietypową reakcje (typ lub stopień nasilenia emocji). Sporadycznie reakcja może nie być związana z obiektem lub sytuacją.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowa reakcja. Dziecko wyraźnie okazuje nieodpowiednią reakcję emocjonalną ( rodzaj lub nasilenie) Reakcje mogą być nadmierne lub nie związane z sytuacja. Dziecko może grymasić, śmiać się lub pozostawać zesztywniałe nawet, jeśli nie było żadnej sytuacji, która mogłaby wywołać zmianę emocji.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowa reakcja emocjonalna. Odpowiedź emocjonalna bardzo rzadko jest adekwatna do sytuacji. Bardzo trudno jest zmienić nastrój dziecka. Równocześnie emocje dziecko mogą ulec całkowitej zmianie bez jakiejkolwiek zmiany w otoczeniu .

IV Władanie ciałem/ użycie ciała

1 Zachowanie/ użycie ciała odpowiednie do wieku dziecka. Dziecko porusza się tak samo szybko i sprawnie, jak rówieśnicy.
1,5

2 Lekko nieprawidłowe zachowania. Można zaobserwować niewielkie nieprawidłowości, niezgrabność, słabą koordynację ruchową, powtarzalne ruchy lub bardzo rzadko bardziej nieprawidłowe zachowania.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowe władanie ciałem. Zachowania wyraźnie bywają dziwne lub nieprawidłowe dla wieku; nieprawidłowa postawa ciała lub gesty, uporczywe wpatrywanie się, skubanie ciała, autoagresywne zachowania, kołysanie się, obracanie, chodzenie na palcach.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowe władanie ciałem. Intensywne lub bardzo często występujące zachowania opisane powyżej. Zachowania utrzymują się mimo prób zniechęcenia lub odwrócenia uwagi poprzez włączanie dziecka w inne zajęcia

V Użycie przedmiotów

1 Właściwe posługiwanie się i zainteresowanie zabawkami i i innymi przedmiotami. Odpowiednie do umiejętności i wieku. Zabawki wykorzystywane są we właściwy sposób.
1,5

2 Lekko nieprawidłowe posługiwanie się i zainteresowanie zabawkami. Dziecko może okazywać nieprawidłowe zainteresowanie lub bawić się w nieprawidłowy sposób, np. uderzając w cos zabawką, lub ssać ją.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowe posługiwanie się zabawkami lub innymi przedmiotami. Dziecko może być wyraźnie nie zainteresowane zabawką lub wręcz przeciwnie - mieć całą uwagę skupiona na jednym przedmiocie. Może posługiwać się zabawką w sposób nieprawidłowy, skupić się na jakiejś części zabawki. Dziecko może być zafascynowane refleksami światła na zabawce, może poruszać pewne elementy w zapamiętaniu, nie interesując się pozostałymi zabawkami
3,5

4 Bardzo nieprawidłowe użycie lub zainteresowanie zabawkami lub innymi obiektami. Dziecko może wykazywać zachowania opisane powyżej lecz z większa intensywnością lub częsciej. Bardzo ciężko jest odwrócić uwagę dziecka pochłoniętego tymi zajęciami.

VI Adaptacja/ przystosowywanie się do zmian

1 Reakcja odpowiednia do wieku dziecka. Dziecko może zauważyć lub skomentować zmianę w typowych zajęciach codziennych, ale akceptuje zmianę bez oznak stresu
1,5

2 Lekko nieprawidłowa dla wieku dziecka reakcje na zmiany. Kiedy dorosły próbuje zmienić zadanie, dziecko może kontynuować to samo zajęcie lub posługiwać się tymi samymi materiałami
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowa dla wieku dziecka reakcja. Dziecko aktywnie odmawia zmian w rutynie, próbuje kontynuować dotychczasowe zajęcie. Ciężko jest przestawić zainteresowanie/ skupienie dziecka. Dziecko może być zdenerwowane i nieszczęśliwe gdy dotychczasowa, dobrze znana rutyna ( plan zajęć/ dnia) zostaje zmieniona.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowa dla wieku dziecka reakcja na zmiany. Dziecko okazuje bardzo mocne reakcje na zmiany. Jeżeli zmiana jest wdrażana na siłę dziecko może bardzo mocno się zdenerwować, nie współpracować, wpadać w furię/ histerię.

VII Reakcje wzrokowe

1 Reakcje wzrokowe są normalne i odpowiednie do wieku. Dziecko używa wzroku w połączeniu z pozostałymi zmysłami, jako sposobu poznawania nowego obiektu.
1,5

2 Lekko nieprawidłowe reakcje wzrokowe. Trzeba co jakiś czas przypominać dziecku, by patrzyło na obiekty (może być osoba bądź przedmiot). Dziecko może być bardziej zainteresowane patrzeniem na światła/lampy lub lustra niż patrzeniem na rówieśników. Czasami może patrzeć w przestrzeń lub unikać patrzenia prosto w oczy rozmówcy
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowe reakcje wizualne. Należy często przypominać dziecku, by patrzyło na to, co robi. Dziecko może patrzeć się w przestrzeń, unikać kontaktu wzrokowego, patrzeć na przedmioty pod dziwnym kątem lub przytrzymywać przedmioty bardzo blisko oczu.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowa reakcja. Dziecko w sposób ciągły unika patrzenia na ludzi lub szczególne przedmioty. Może w sposób ekstremalny demonstrować zachowanie opisane powyżej.

VIII Reakcje słuchowe

1 Reakcje słuchowe odpowiednie dla wieku. Zachowania dziecka związane ze słuchem są prawidłowe i odpowiednie dla wieku. Słuch jest wykorzystywany we współpracy z pozostałymi zmysłami.
1,5

2 Lekko nieprawidłowe reakcje słuchowe. Można czasami zauważyć brak reakcji/odpowiedzi lub nadmierną reakcję na niektóre dźwięki. Reakcje na dźwiek mogą być opóźnione i potrzebne jest powtarzanie sygnału, by zyskać uwagę dziecka. Uwaga dziecka może zostać rozproszona przez obce dzwięki.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowe reakcje słuchowe. Reakcje dziecka zmieniają się, dziecko często ignoruje kilka pierwszych powtórzeń dźwięku. Może zakrywać uszy i bać się dźwięków/ odgłosów życia codziennego.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowe reakcje. Można zaobserwować nadmierne reakcje na dźwięki/ odgłosy lub reagować zbyt słabo na uwydatnione dźwięki / odgłosy niezależnie od ich typu

IX Użycie zmysłów smaku, powonienia, dotyku. Reakcje związane z tymi zmysłami

1 Normalne posługiwanie się zmysłami smaku, węchu i dotyku. Dziecko rozpoznaje nowe obiekty w sposób odpowiedni do wieku, najczęściej dotykając lub oglądając. Węch i smak używane są w sposób odpowiedni. W sytuacji, gdy dziecko cos boli można zauważyć dyskomfort, ale reakcja nie jest przesadzona.
1,5

2 Lekko nieprawidłowe użycie zmysłów i reakcje z nimi związane. Dziecko może upierać się przy wkładaniu różnych przedmiotów do buzi, wąchać i próbować smaku przedmiotów nie nadając się do jedzenia. Dziecko może przesadnie reagować na ból lub ignorować go całkowicie w sytuacji, gdy typowe dziecko okazywało by umiarkowany dyskomfort.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowe użycie zmysłów i reakcje z nimi związane. Dziecko może być zaabsorbowane dotykaniem, wąchaniem lub próbowaniem smaku przedmiotów lub osób. Dziecko może reagować zbyt silnie lub zbyt słabo.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowe użycie zmysłów i reakcje z nimi związane. Dziecko jest pochłonięte wąchaniem, próbowaniem i dotykaniem przedmiotów bardziej w celach odczuciowych (wrażenia) niż w celach poznawczych bądź użytkowych. Dziecko może całkowicie ignorować nawet silny ból lub bardzo mocno reagować nawet na niewielkie obrażenie / ból.

X Strach/ lęki i nerwowość

1 Normalny poziom lęku i nerwowości. Zachowanie dziecka jest adekwatne zarówno do sytuacji, jak i wieku.
1,5

2 Lekko nieprawidłowy poziom lęku i nerwowości. Dziecko czasami okazuje zbyt mało, lub zbyt intensywny lęk lub nerwowość w porównaniu typowego dziecka w tym samym przedziale wiekowym, w podobnej sytuacji.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowy poziom lęku. Dziecko okazuje zbyt mocną lub zbyt słabą reakcję na sytuację, nawet w porównaniu z dziećmi starszymi lub młodszymi.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowy poziom lęku i nerwowości. Lęki utrzymują się mimo powtarzanych kilkukrotnie prób z bezpiecznymi/ nieszkodliwymi sytuacjami bądź obiektami. Uspokojenie lub pocieszenie dziecka wymaga bardzo dużego wysiłku. Może się zdarzyć odwrotnie- dziecko nie okaże odpowiedniej ostrożności / respektu, w stosunku do niebezpieczeństw, których typowe dziecko będzie starało się unikać.

XI Komunikacja słowna

1 Normalna komunikacja słowna, odpowiednia dla wieku i sytuacji.
1.5

2 Lekko nieprawidłowa komunikacja słowna. Można zauważyć ogólne opóźnienie w zakresie mowy. Mowa najczęściej jest wyraźna, jakkolwiek można zaobserwować echolalie [mimowolne powtarzanie wyrazów, zdań dopiero co usłyszanych] lub przestawiona wymowę (pronoun reversal). Dziecko może posługiwać się nieprawidłowymi słowami bądź żargonem.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowa komunikacja słowna. Dziecko może nie posługiwać się mową. Jeżeli dziecko posługuje się mową to komunikacja werbalna może być mieszaniną prawidłowej mowy z elementami takimi jak: żargon, echolalia i przestawiona wymowa. Nietypowości prawidłowej mowy mogą obejmować również nadmierne zadawanie pytań lub zaabsorbowanie konkretnym tematem.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowa komunikacja słowna. Dziecko nie posługuje się wyraźną mową, może popiskiwać jak niemowlę, wydawać osobliwe dźwięki, czasami podobne do odgłosów zwierząt. Dziecko może wdawać z siebie zestaw różnych odgłosów mających zastępować mowę lub w uporczywy i dziwaczny sposób używać niektórych rozpoznawalnych słów lub zdań.

XII Komunikacja pozawerbalna

1 Normalne użytkowanie komunikacji pozawerbalnej (gesty, mimika, postawa ciała), odpowiednie do wieku dziecka i sytuacji.
1,5

2 Lekko nieprawidłowa komunikacja pozawerbalna. Niedojrzały sposób komunikacji pozawerbalnej. Dziecko może tylko ogólnie wskazywać lub sięgać ręką dla oznaczenia czego chce, w sytuacji gdy typowe dziecko pokazuje ( lub sięga) wyraźniej.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowa komunikacja pozawerbalna. Zazwyczaj dziecko nie potrafi pozawerbalnie okazać swoich potrzeb i żądań, jak również nie potrafi zrozumieć komunikatów pozawerbalnych innych osób.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowa komunikacja pozawerbalna. Dziecko używa tylko osobliwych gestów, pozbawionych konkretnego znaczenia. Dziecko nie ma świadomości znaczenia gestów, mimiki innych.

XIII Poziom aktywności

1 Normalny poziom aktywności, odpowiedni do wieku dziecka i okoliczności. Dziecko nie jest ani bardziej, ani mniej aktywne niż dzieci w grupie rówieśniczej w podobnej sytuacji.
1,5

2 Lekko nieprawidłowy poziom aktywności. Dziecko może być albo niespokojne/ruchliwe, albo rozleniwione i czasami porusza się, jakby w zwolnionym tempie.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowy poziom aktywności. Dziecko może być bardzo aktywne i trudne do okiełznania. Dziecko może mieć nieograniczoną ilość energii, nie być gotowym do położenia się i zaśnięcia. Możliwa jest sytuacja odwrotna - dziecko może być ospałe i wymagać wielu napomnień by cos zrobiło/ ruszyło się.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowy poziom aktywności. Dziecko jest hiperaktywne lub ospale. Poziom aktywności może zmieniać się z jednego ekstremum do drugiego.

XIV Poziom, zwięzłość i logika odpowiedzi intelektualnej

1 Poziom inteligencji dziecka jest normalny i wyrównany różnych obszarach. Dziecko jest tak inteligentne, jak typowe dziecko w podobnym wieku. Nie ma specjalnych zdolności lub problemów intelektualnych.
1,5

2 Lekko nieprawidłowe funkcje intelektu. Dziecko nie jest tak błyskotliwe, jak dzieci w podobnym wieku. Umiejętności są na wyrównanym poziomie.
2,5

3 Umiarkowanie nieprawidłowe funkcje intelektu. Zazwyczaj dziecko nie jest tak błyskotliwe jak dzieci w podobnym wieku, jednak funkcjonowanie jednej lub więcej umiejętności intelektualnych jest zbliżone no normalnego poziomu.
3,5

4 Bardzo nieprawidłowe funkcje intelektu. Dziecko nie jest tak błyskotliwe, jak rówieśnicy, jednocześnie może być bardziej uzdolnione w jednej lub wielu dziedzinach niż dzieci w tym samym przedziale wiekowym

XV Wrażenie ogólne

1 Brak autyzmu. Dziecko nie okazuje żadnych symptomów charakterystycznych dla autyzmu.
1,5

2 Lekki autyzm . Dziecko okazuje tylko kilka z symptomów charakterystycznych dla autyzmu , autystyczne w lekkim stopniu
2,5

3Posredni autyzm. Dziecko okazuje pewną ilość symptomów charakterystycznych dla autyzmu, autystyczne w umiarkowanym stopniu
3,5

4 Ciężki autyzm. Dziecko okazuje wiele cech charakterystycznych dla autyzmu, autystyczne w stopniu ekstremalnym.

Punktacja końcowa

• 15-30 dziecko nie jest autystyczne
• 30- 36 dziecko lekko- umiarkowanie autystyczne ( należy rozważyć możliwość występowania wysokofunkcjonującego autyzmu HFA lub zespołu Aspergera, ZA dla przedziału 30-33)
• 36-60 dziecko autystyczne, w stopniu ciężkim

Copyright©2005 Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom
z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. Hansa Aspergera

Autism Behavior Checklist (ABC) (Krug, Arick, Almond, 1980)

Jest stosowany dla osób w wieku 18 miesięcy – 35 lat. Posiada wysoki stopeń rzetelności. Składa się z 5 wymiarów:

• Wrażenia sensoryczne
• Relacje z innymi
• Wykorzystanie ciała i przedmiotów
• Język
• Zachowania społeczne

Ocena potrzeb edukacyjnych dzieci z autyzmem

• Profil Psychoedukacyjny w wersji poprawionej (PEP-R) (Schopler i in., 1995)
• Składa się z dwóch części: skali rozwoju oraz skali zachowań. Skala rozwoju dokonuje pomiaru umiejętności dziecka w następujących obszarach:
• Naśladowanie – 16 zadań dotyczących naśladowania dźwięków i gestów (np. naśladowanie sposobu użycia przedmiotów, machanie na pożegnanie)
• Percepcja – 13 zadań badających percepcję słuchową i wzrokową (np. kierowanie wzroku w stronę dzwonka, rozpoznawanie otworów według wielkości)
• Motoryka mała – 16 zadań dot. ruchów precyzyjnych (np. Chwytanie dwoma palcami, cięcie nożyczkami).
• Motoryka duża – 18 zadań dot. zdolności motorycznych (np. Wchodzenia po schodach, łapania piłki).
• Koordynacja wzrokowo-ruchowa – 15 zadań badających podstawowe zdolności niezbędne do rysowania i pisania (np. wodzenie po śladzie, wkładanie klocka do pudełka)
• Czynności poznawcze – 26 zadań z zakresu różnych czynności poznawczych (np. rozpoznawanie kolorów, rozumienie poleceń, rozpoznawanie zastosowania przedmiotów).
• Komunikacja, mowa czynna – 27 zadań badających umiejętność liczenia, powtarzania zdań, czytania

Zalety PEP-R:

• zadania dostosowane do możliwości i zainteresowań dzieci z autyzmem
• możliwość wykorzystania do monitorowania postępów
• uwzględnienie strefy najbliższego rozwoju (wynik „obiecujący”)
• względna łatwość użycia dla badającego.

Wady PEP-R:

• brak przejrzystości treściowej (np. w skali „Komunikacja / mowa czynna” znajdują się próby badające przede wszystkim pamięć)
• wiele zadań wymagających rozumienia mowy – ograniczona przydatność do badania małych dzieci, zwłaszcza jeśli zaburzenia są u nich bardzo nasilone.